مقدمه
حاج شیخ عبدالحسین تهرانی (ره)، مشهور به شیخالعراقین، از علمای بزرگ و مصلحان نامدار قرن سیزدهم هجری قمری است. او با علم، تقوا، و بینش اجتماعی خود نقشی ماندگار در اعتلای حوزههای علمیه، بهویژه در شهر تهران، ایفا کرد. میراث علمی و معنوی او امروز در قالب مدرسه علمیه حاج شیخ عبدالحسین طهرانی (ره) زنده است و نسل جدید طلاب از سرچشمه علم و معنویت وی بهرهمند میشوند.
زندگی و تحصیلات
شیخ عبدالحسین تهرانی در تهران به دنیا آمد. تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست، ولی بیشتر منابع آن را حدود سال ۱۲۲۲ قمری ذکر کردهاند. او از همان کودکی به علم و فضیلت علاقهمند بود و در محیطی مذهبی رشد یافت.
وی پس از طی مقدمات در تهران، برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و از محضر استادان بزرگ حوزه، از جمله شیخ مرتضی انصاری و صاحب جواهر بهره برد.
دانش گسترده، دقت نظر در فقه و اصول، و روحیه زاهدانهاش باعث شد تا در مدت کوتاهی به یکی از چهرههای برجسته حوزه علمیه نجف تبدیل شود.
بازگشت به ایران و آغاز اصلاحات دینی
پس از سالها تحصیل و تدریس در عراق، شیخ عبدالحسین به ایران بازگشت و در تهران اقامت گزید. در این دوران، او علاوه بر تدریس علوم دینی، به امور اجتماعی و اصلاح فرهنگی جامعه نیز توجه ویژهای داشت.
وی از علمای همراه میرزا تقیخان امیرکبیر بود و به عنوان یکی از مشاوران دینی و فرهنگی او شناخته میشد. پس از شهادت امیرکبیر، شیخ عبدالحسین وصی شرعی او گردید و مسئول اجرای وصیتهای وی شد.
تأسیس مدرسه و مسجد حاج شیخ عبدالحسین
یکی از خدمات ماندگار او، تأسیس مدرسه و مسجد حاج شیخ عبدالحسین در بازار تهران است. این بنا بین سالهای ۱۲۷۰ تا ۱۲۷۳ قمری احداث شد و بهسرعت به یکی از مراکز علمی و معنوی پایتخت تبدیل گردید.
مدرسه دارای صحن وسیع، حجرههای متعدد و شبستانهایی با معماری اصیل قاجاری است که هماکنون نیز محل تحصیل طلاب و برگزاری دروس حوزوی میباشد.
این مرکز نهتنها مکانی برای آموزش علوم دینی بود، بلکه مأمنی برای مردم تهران در مسائل اجتماعی و شرعی بهشمار میرفت و نقش مهمی در گسترش معارف اسلامی ایفا کرد.
ویژگیهای علمی و اخلاقی
شیخ عبدالحسین تهرانی به سادهزیستی، زهد، و تواضع مشهور بود. او در رفتار و گفتار، الگویی از خلوص نیت و خدمت به مردم بود.
در عین حال، از نظر علمی در سطحی قرار داشت که بسیاری از شاگردانش بعدها از علمای طراز اول ایران و عراق شدند.
وی بر تهذیب نفس، تقوای عملی و رعایت اخلاق اسلامی در کنار تحصیل علم تأکید میکرد و معتقد بود که علم بدون ایمان و اخلاق، ناتمام است.
مقابله با بدعتها و جریانهای انحرافی
در دوران او، جریانهایی مانند بابیه و بهائیت در ایران گسترش یافته بودند.
شیخ عبدالحسین با قدرت علمی و نفوذ معنوی خود، در برابر این جریانها ایستادگی کرد و با استدلالهای متقن علمی، از مبانی دین و اعتقادات شیعی دفاع نمود.
او در خطابهها و نوشتههای خود، مردم را به حفظ دین و دوری از خرافات دعوت میکرد.
وفات و آرامگاه
این عالم ربانی در بیستودوم ماه رمضان سال ۱۲۸۶ قمری در شهر کاظمین دار فانی را وداع گفت.
پیکر مطهرش به کربلا منتقل و در جوار حرم امام حسین (ع) به خاک سپرده شد.
با رحلت او، حوزههای علمیه ایران یکی از عالمان بزرگ خود را از دست داد، اما آثار علمی و تربیتیاش تا امروز باقی است.
میراث ماندگار
میراث معنوی شیخ عبدالحسین تهرانی در مدرسهای که به نام او مزین است، زنده و پویا باقی مانده است.
مدرسه علمیه حاج شیخ عبدالحسین طهرانی (ره) امروز نیز با تکیه بر همان اصول علمی و اخلاقی، در مسیر تربیت طلاب و پژوهشهای دینی گام برمیدارد.
روح مؤسس آن، در هر گامی از تلاش طلاب این مدرسه حضور دارد و یاد او، چراغی فروزان برای آیندگان است.
